Co to jest Trybunał Konstytucyjny i czym się zajmuje?

W tekście przybliżmy najważniejsze informacje o Trybunale Konstytucyjnym. Z tekstu dowiesz się m.in. co to Trybunał Konstytucyjny i czym się zajmuje, jak wybierani są sędziowie i kto zasiada w aktualnym składzie TK. Zapraszamy do lektury!

Co to Trybunał Konstytucyjny (TK)?

Trybunał Konstytucyjny to polski organ władzy sądowniczej, który ma stać na straży zgodności prawa z Konstytucją RP. Trybunał powstał w 1982 r., lecz swoją działalność rozpoczął w 1986 roku. TK jest sądem konstytucyjnym, który jest niezależny od władzy sądowniczej i od parlamentu, prezydenta RP i Rady Ministrów. Jego podstawowym zadaniem jest badanie zgodności aktów prawnych niższego rzędu z aktami wyższego urzędu, czyli np. czy nowo uchwalane ustawy lub podpisywane umowy międzynarodowe są zgodne z polską konstytucją.

Czym się zajmuje TK? Zadania Trybunału Konstytucyjnego

Polska Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. określa cztery dziedziny działalności Trybunału Kompetencyjnego, które leżą w zakresie obowiązków tego organu.

1. Kontrola norm prawnych, zarówno abstrakcyjną jak i konkretną. Do obowiązków w ramach tej dziedziny można zaliczyć m.in. rozpatrywanie skarg konstytucyjnych.
2. Kolejna dziedzina działalności Trybunału Konstytucyjnego to rozstrzyganie sporów kompetencyjnych, które pojawią się pomiędzy konstytucyjnymi organami państwa, np. nieporozumienie na linii premier-prezydent dot. ich zakresów uprawnień.
3. Kolejne z zadań TK to orzekanie o zgodności programów, celi i działalność partii politycznych z polską Konstytucją. Partia, której działalność nie zostanie uznana za zgodną z RP (np. TK uzna, że propaguje ustrój totalitarny), nie będzie mogła zostać legalnie zarejestrowana.
4. Trybunał Konstytucyjny to również organ, który jako jedyny jest uprawniony do uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczpospolitej.

Powyżej przytoczone wyliczenie dziedzin ma charakter zupełny. Tym samym ustawą nie można zmieniać czy rozszerzać kompetencji Trybunału Konstytucyjnego — ewentualne zmiany dot. działalności TK wymagają zmiany kompetencji.

Jednak spośród wszystkich wymienionych zadań Trybunału, najważniejszym jest sprawdzanie zgodności przepisów niższego rzędu z przepisami wyższego rzędu (hierarchia pionowa aktów prawnych). Jeżeli TK stwierdzi brak zgodności aktu prawnego niższego rzędu z aktem prawnym wyższego rzędu to ma obowiązek wyeliminować ten niższy z systemu obowiązującego prawa np. jak uzna ustawę za niezgodną z Konstytucją RP.

Tabela hierarchii aktów prawnych w Polsce

Czym Trybunał Konstytucyjny różni się od Trybunału Stanu?

Trybunał Konstytucyjny to organ władzy sądowniczej, który stoi na straży zgodności prawa z Konstytucją rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi organami władzy państwowej, a także orzeka o zgodności celów działania partii politycznych. Z kolei Trybunał Stanu ma za zadanie osądzać najwyższych urzędników za naruszenia konstytucji, ustaw oraz za przestępstwa popełnione podczas wykonywania ich funkcji.

Wybór składu sędziowskiego do Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, którzy są wybierani na 9-letnie kadencje. Warto zaznaczyć, że każdy z sędziów może zasiadać w TK maksymalnie jedną kadencję. Powyższe zasady dot. sędziów Trybunału Konstytucyjnego są określane przez Konstytucję Rzeczpospolitej.

Art. 194. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.

Konstytucja Rzeczpospolitej

Z kolei procedura wyboru sędziów do Trybunału Konstytucyjnego jest określona przez polską Konstytucję oraz w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym. Całą procedurę można przybliżyć do trzech kroków.

Aktualny prezes i skład Trybunału Konstytucyjnego

Aktualnym Prezesem Trybunału Konstytucyjnego jest Julia Przyłębska. Jej kadencja kończy się 9 grudnia 2024 r. Więcej na temat prezes J. Przyłębskiej i o aktualnym składzie TK dowiesz się w artykule podlinkowanym poniżej.

Aktualny skład Trybunału Konstytucyjnego. Kto zasiada w TK?

Siedziba Trybunału Konstytucyjnego

Siedziba polskiego Trybunału Konstytucyjnego znajduje się w Warszawie przy al. Jana Chrystiana Szucha 12a. Poniżej znajduje się zdjęcie jego gmachu.

Kontakt do Trybunału Konstytucyjnego

Podstawowy sposób na kontakt z TK to wysłanie korespondencji na adres pocztowy siedziby Trybunału Konstytucyjnego:

al. Jana Chrystiana Szucha 12A
00-918 Warszawa

Jednak jeżeli zależy Ci na kontakcie z Kancelarią TK lub Biurem Służby Prawnej, to możesz skontaktować się z jedną z osób wypisanych poniżej, która odpowiada za interesującą Cię tematykę.

Kancelaria Trybunału Konstytucyjnego

Biuro Służby Prawnej Trybunału Konstytucyjnego

Inny sposób na kontakt z Trybunałem Konstytucyjnym to:

• Kontakt za pośrednictwem Profilu ePUAP (lmiw7w446k),
• lub poprzez Elektroniczną Skrzynkę Podawczą. Warto zaznaczyć, że za pośrednictwem Elektronicznej Skrzynki Podawczej TK nie przyjmuje pism procesowych powiązanych ze wszczęciem postępowania lub już toczącym się procesem przed Trybunałem.