Kredyt hipoteczny. Na co zwrócić uwagę przy kredycie hipotecznym? Co jest najbardziej istotne, przy wyborze instytucji kredytowej?

Kredyt hipoteczny to długoterminowe zobowiązanie finansowe, które można zaciągnąć na maksymalnie 35 lat. Taki kredyt jest zabezpieczony hipoteką i służy finansowaniu zakupu lub budowy nieruchomości. Banki oferują różne rodzaje kredytów hipotecznych, obejmujące kredyty na zakup mieszkania, budowę domu, remont, zakup działki budowlanej, i wiele innych. Proces uzyskania kredytu hipotecznego zazwyczaj wymaga zaangażowania czasu i obejmuje takie czynności jak podpisanie umowy przedwstępnej, dostarczenie odpowiedniej dokumentacji, oczekiwanie na decyzję banku, oraz inne formalności.

Decyzja o przyznaniu kredytu zależy od zdolności kredytowej wnioskodawcy, która jest obliczana na podstawie informacji o jego dochodach i bieżących zobowiązaniach finansowych. Oprocentowanie kredytu może być ustalone na stałe lub zmienne i jest uzależnione od wielu czynników, w tym od typu kredytu oraz warunków rynkowych. Warto zaznaczyć, że w większości przypadków wymagany jest wkład własny na poziomie co najmniej 20% wartości nieruchomości, a okres spłaty kredytu nie może przekroczyć 35 lat. Wiek wnioskodawcy również ma znaczenie, ponieważ kredyt musi zostać spłacony przed osiągnięciem wieku emerytalnego, co stanowi istotny aspekt przy ocenie zdolności kredytowej.

Portal Bankujesz.pl w dzisiejszym tekście wyjaśni dla Ciebie wszystkie wątki związane z kredytami hipotecznymi.

Czym jest hipoteka? Co to oznacza, że kredyt jest zabezpieczony hipoteką?

Hipoteka prawne zabezpieczenie udzielonego kredytu, które polega na ustanowieniu na rzecz wierzyciela (np. banku udzielającego kredytu hipotecznego) ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości, którą kredytobiorca zamierza zakupić za pomocą tego kredytu lub na nieruchomości, którą już posiada. Jest to rodzaj zabezpieczenia, które ma na celu zminimalizowanie ryzyka wierzyciela w przypadku, gdy kredytobiorca nie spłaci kredytu zgodnie z umową. Zabezpieczeniem (hipoteką) kredytu może zostać m.in. mieszkanie, dom czy działka gruntu. W skrócie każda nieruchomość, która posiada oddzielną księgę wieczystą.

Kiedy kredyt jest zabezpieczony hipoteką, oznacza to, że nieruchomość, na którą hipoteka została ustanowiona, staje się tzw. hipoteką bankową lub własnością hipoteczną (zależnie od terminologii w danym kraju). Bank lub instytucja kredytująca ma pierwszeństwo w przypadku dochodzenia swoich roszczeń w przypadku niewypłacalności kredytobiorcy. Jeśli kredytobiorca nie spłaca kredytu zgodnie z umową, bank ma prawo wystąpić do sądu w celu zaspokojenia swoich roszczeń z dochodów uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości, na którą została ustanowiona hipoteka. Innymi słowy, nieruchomość ta stanowi zabezpieczenie dla banku, które może być wykorzystane w przypadku nieterminowej spłaty kredytu.

Zabezpieczenie hipoteczne umożliwia bankowi lub instytucji kredytowej udzielanie kredytów hipotecznych z niższym oprocentowaniem, ponieważ ryzyko niewypłacalności jest zmniejszone przez możliwość sprzedaży nieruchomości w przypadku potrzeby. Jednak kredytobiorca musi być świadomy, że w przypadku niewywiązania się z umowy kredytowej, nieruchomość może być utracona na rzecz banku w wyniku egzekucji hipoteki.

Wszelkie informacje odnośnie tego, czy dana nieruchomość jest obciążona hipoteką znajdziesz w księgach wieczystych nieruchomości, a dokładnie w dziale IV – dot. hipoteki. Poniżej znajduje się przykład pokazujący jak wygląda wpisana hipoteka w księgi wieczyste.

Wszelkie zmiany w księgach wieczystych, w tym hipotece, można dokonywać tylko i wyłącznie przez notariusza oraz przez wniosek o wpis w księdze wieczystej (możesz go pobrać pod linkiem).

Na jakie cele można zabrać kredyt hipoteczny?

Kredyt hipoteczny jest elastycznym instrumentem finansowym, który można wykorzystać na różnorodne cele związane z nieruchomościami. Oto przykładowe cele, na jakie można wydać kredyt hipoteczny, bazując na różnych rodzajach dostępnych kredytów hipotecznych:

Kredyty mieszkaniowe: Te kredyty są przeznaczone na zakup lub refinansowanie głównego miejsca zamieszkania, czyli mieszkania lub domu.
Kredyty na budowę domu: Kredyty te umożliwiają finansowanie procesu budowy nowego domu od podstaw według własnych preferencji i potrzeb.
Kredyty na remont i rozbudowę: Kredyty te pozwalają na sfinansowanie prac remontowych lub rozbudowy istniejącej nieruchomości.
Kredyty na działkę budowlaną: Służą one zakupowi ziemi przeznaczonej pod przyszłą budowę domu.
Kredyty na zakup mieszkania lokatorskiego: Pozwalają na zakup mieszkania w celach inwestycyjnych, które można wynajmować.
Kredyty na budowę garażu lub innego budynku: Te kredyty umożliwiają budowę dodatkowych budynków na posesji, takich jak garaż, altana czy inny budynek użytkowy.
Kredyty na zakup lub budowę domku rekreacyjnego: Służą do finansowania zakupu, lub budowy domku letniskowego, lub rekreacyjnego, który może być wykorzystywany na cele wypoczynkowe.

Kredyt hipoteczny możesz co do zasady możesz wydawać na cele związane z nieruchomośćią, która została objęta hipoteką przez bank. Niektóre banki w ramach promocji oferują możliwość wydania na dowolne cele części (np. 15%) otrzymanego finansowania. Takie rozwiązanie oferuje kredyt hipoteczny Velo Bank, 15% całkowitej kwoty otrzymanego kredytu można wydać na… dowolny cel!

Proces starania się o kredyt hipoteczny

Osoby planujące ubiegać się o kredyt hipoteczny muszą być przygotowane na dłuższy proces, który znacząco różni się od szybkiego uzyskania pożyczki gotówkowej, jak to często bywa w przypadku innych rodzajów kredytów, gdzie decyzje podejmowane są w krótkim czasie od złożenia wniosku.

Cały proces starania się o kredyt hipoteczny jest żmudny i wymaga poświęcenia znaczącej ilości czasu i uwagi. Można go podzielić na kilka kluczowych etapów:

Krok 1

Wybór odpowiedniego banku lub instytucji finansowej, której ofertę kredytową chcemy rozważyć.

Krok 2

Podpisanie umowy przedwstępnej dotyczącej zakupu nieruchomości, co jest krokiem niezbędnym w procesie uzyskania kredytu hipotecznego.

Umowa przedwstępna zobowiązuje sprzedającego nieruchomość do dokonania sprzedaży kupującemu (w tym wypadku też kredytobiorcy) na określonych wcześniej warunkach.

Krok 3

Kompletowanie i dostarczanie wszystkich wymaganych dokumentów, które są niezbędne dla kredytodawcy w celu oceny zdolności kredytowej.

Jeśli rozważasz kredyt hipotecznym, zalecamy zapoznanie się z raportem BIK (Biuro Informacji Kredytowej), który umożliwia dostęp do Twojej historii kredytowej. Dzięki temu możesz przejrzeć te same informacje, jakie instytucje finansowe mają na Twój temat. Tym samym masz możliwość zweryfikowania, czy wszystkie zawarte tam dane są aktualne i poprawne, co wpływa na Twoją zdolność kredytową.

Krok 4

Wypełnienie wniosku kredytowego i złożenie go wraz z wymaganymi dokumentami w banku.

Krok 5

Oczekiwanie na decyzję banku w sprawie przyznania kredytu, a w przypadku konieczności, dostarczenie dodatkowych dokumentów.

Krok 6

Po pozytywnej decyzji banku podpisanie umowy kredytowej, która określa warunki i zasady spłaty kredytu.

Krok 7

Ostateczne przyznanie kredytu, co oznacza formalne zatwierdzenie wniosku i przygotowanie do dalszych etapów związanych z zakupem nieruchomości (np. rozliczenia transakcji zakupu).

Warto zdawać sobie sprawę, że cały proces ten może potrwać pewien czas i wymaga staranności oraz cierpliwości. Nie jest to decyzja podejmowana spontanicznie, ale z zaangażowaniem i planowaniem, dlatego należy być przygotowanym na dłuższy okres oczekiwania i spełniania wymogów banku.

Wkład własny

Kiedy zaciągamy kredyt hipoteczny, istotnym pojęciem jest wkład własny, czyli suma własnych środków, jakie musimy wnieść w stosunku do wartości nieruchomości, na którą kredyt jest przeznaczony, aby uzyskać zgodę banku na udzielenie kredytu. Wysokość wymaganego wkładu własnego może się różnić w zależności od banku, ale obecnie zgodnie z przepisami prawa bankowego nie może być niższy niż 10%. Zalecany poziom wkładu własnego to zazwyczaj 10%.

Wskaźnik LTV (loan to value) to pojęcie pochodnie powiązane z wkładem własnym. Mianowice LTV to „wskaźnik wyrażający stosunek ekspozycji kredytowej do wartości nieruchomości” , który ma dla banku kluczowe znaczenie w ustalaniu wyskości pożyczki i jej kosztów.

Im większy wskaźnik LTV, tym większy udział pożyczonego kapitału w zakupie nieruchomości. Wiąże się to z większym ryzykiem kredytowym, co przekłada się na gorsze warunki kredytowe.

Okres kredytowania

Warto zaznaczyć, że obecnie w Polsce maksymalny okres spłaty kredytu hipotecznego nie może przekroczyć 35 lat, zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami prawa bankowego.

Wiek kredytobiorcy ma znaczący wpływ na możliwość otrzymania kredytu hipotecznego. Banki zakładają, że kredytobiorca powinien być w stanie spłacać kredyt do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego. W praktyce oznacza to, że większość banków wymaga spłaty kredytu przed osiągnięciem wieku emerytalnego, co jest zazwyczaj określane na 65 lub 70 lat. Warto zaznaczyć, że niektóre banki pozwalają na wydłużenie tego limitu wieku, ale pod pewnymi warunkami, takimi jak dodatkowe ubezpieczenie na życie lub wprowadzenie do kredytu innego kredytobiorcy o młodszym wieku posiadającego zdolność kredytową.

Zdolność kredytowa

Zdolność kredytowa to kluczowy czynnik, który wpływa na możliwość ubiegania się o kredyt oraz na warunki jego udzielenia. Jest to zdolność do terminowej spłaty rat kapitałowych i odsetkowych w określonych terminach. Banki oceniają zdolność kredytową klientów na podstawie różnych czynników, takich jak dochody, istniejące zobowiązania finansowe oraz inne zobowiązania. Niezbędne jest uczciwe podawanie danych, ponieważ banki dokonują weryfikacji informacji w bazach danych, takich jak Biuro Informacji Kredytowej (BIK) czy Biuro Informacji Gospodarczej. W przypadku pierwszej z tych instytucji, osoby prywatne są w stanie zakupić raport BIK, który udzieli im informacji o ich zdolności kredytowej. BIK oferuje 3 pakiety, jakie możesz zakupić:

Zdolność kredytowa jest ściśle związana z tym, jaką kwotę kredytu bank może zaoferować klientowi. Bank dokładnie analizuje, czy kredytobiorca jest w stanie spłacić kredyt w określonej wysokości i terminach. Ten proces obliczeń zdolności kredytowej przeprowadza doradca kredytowy, korzystając z odpowiednich programów komputerowych. Program ten uwzględnia oprocentowanie kredytu i wylicza wysokość rat, a bank ocenia, czy nadwyżka w dochodach klienta nad jego stałymi wydatkami pozwala na spłatę ustalonych rat.

Zasady obliczania zdolności kredytowej są uregulowane przepisami prawa bankowego i wiążą się z koniecznością zachowania ostrożności przez banki przy udzielaniu kredytów, zwłaszcza w przypadku kredytów hipotecznych, które często charakteryzują się dużymi kwotami i długimi okresami spłaty. Warto jednak pamiętać, że zdolność kredytowa obliczana dla danego klienta może nieco różnić się w różnych bankach, dlatego warto rozważyć skonsultowanie się z kilkoma instytucjami finansowymi.

Czy opłaca się nadpłacać kredyt hipoteczny?

Nadpłacanie kredytu hipotecznego może być korzystne w wielu przypadkach, ale zależy to od indywidualnych okoliczności i celów finansowych kredytobiorcy. Oto kilka kwestii do rozważenia przed podjęciem decyzji o nadpłaceniu kredytu hipotecznego:

Redukcja kosztów odsetek: Nadpłacanie kredytu hipotecznego pozwala na skrócenie okresu spłaty kredytu, co z kolei redukuje łączne koszty odsetek. Im wcześniej spłacisz kredyt, tym mniej zapłacisz w sumie za odsetki.
Oszczędność na odsetkach: Spłacając kredyt szybciej, zmniejszasz saldo kapitału, od którego naliczane są odsetki. To oznacza niższe miesięczne koszty odsetek, co może znacząco obniżyć całkowity koszt kredytu.
Wyeliminowanie długu wcześniej: Nadpłacanie kredytu hipotecznego pozwala na wyjście z długu wcześniej, co może poprawić poczucie bezpieczeństwa finansowego i dać większą swobodę w zarządzaniu finansami.
Elastyczność finansowa: Przed zdecydowaniem się na nadpłacanie kredytu, warto upewnić się, że masz wystarczającą elastyczność finansową. Zbyt duże nadpłaty mogą wpłynąć na dostępność środków w przypadku nieprzewidzianych wydatków.
Inwestycje i inne cele: Zamiast nadpłacać kredyt, możesz rozważyć inwestowanie nadwyżkowych środków w alternatywne formy inwestycji, które mogą przynieść wyższy zwrot niż koszty odsetek od kredytu hipotecznego.
Inne długi i cele finansowe: Przed nadpłacaniem kredytu warto zastanowić się nad innymi długami i celami finansowymi, takimi jak spłata innych kredytów, inwestycje w edukację czy oszczędzanie na emeryturę.
Koszty dodatkowe: Sprawdź, czy bank nie nakłada na nadpłaty kredytu dodatkowych opłat ani ograniczeń.

Nadpłacanie kredytu hipotecznego może być zatem korzystne, szczególnie w perspektywie długoterminowej, ale warto przemyśleć wszystkie aspekty i dostosować strategię nadpłat do własnych potrzeb i celów finansowych. W niektórych przypadkach może to być bardziej opłacalne niż w innych. Warto także skonsultować się z doradcą finansowym lub ekspertem kredytowym w celu uzyskania konkretnych porad w związku z własną sytuacją finansową.

Oprocentowanie i inne koszty kredytu hipotecznego

Wybór sposobu oprocentowania kredytu stanowi jedną z kluczowych decyzji, które wymagają szczególnej uwagi. W przypadku kredytu hipotecznego, podobnie jak w przypadku innych rodzajów kredytów, dostępne są dwa główne rodzaje oprocentowania:

Oprocentowanie stałe

Oprocentowanie stałe oznacza, że stopa procentowa kredytu pozostaje niezmieniona przez cały okres trwania kredytu hipotecznego.
Kredytobiorca płaci stałą miesięczną ratę przez cały okres spłaty kredytu, co ułatwia planowanie budżetu i eliminuje ryzyko nagłych zmian kosztów kredytu.
Oprocentowanie stałe jest często wyższe niż początkowa stopa procentowa kredytu z oprocentowaniem zmiennym, ale zapewnia stabilność i przewidywalność kosztów przez cały okres kredytu.

Oprocentowanie zmienne

Oprocentowanie zmiennie oznacza, że stopa procentowa kredytu może się zmieniać w zależności od zmian na rynku finansowym.
Kredytobiorca płaci początkowo niższą ratę niż w przypadku oprocentowania stałego, ale ryzykuje wzrostem raty w przyszłości, jeśli stopy procentowe wzrosną.
Oprocentowanie zmiennie jest zazwyczaj oparte na pewnym wskaźniku referencyjnym, takim jak WIBOR lub EURIBOR, do którego dodawany jest margines banku.
Stawka oprocentowania zmiennego najczęściej jest ustalana na bazie WIBOR. Wskaźnik jest aktaulizowany co kilka miesięcy i w zależności od częstotliwości odświeżenia oprocentowania wyróżniamy: WIBOR 1M, WIBOR 3M, WIBOR 6M, WIBOR12M.

Wybór między oprocentowaniem stałym a zmiennym zależy od indywidualnych preferencji i sytuacji finansowej kredytobiorcy. Oprocentowanie stałe zapewnia pewność i stabilność kosztów, co może być atrakcyjne dla osób, które chcą dokładnie zaplanować swoje wydatki. Oprocentowanie zmiennie może początkowo być tańsze, ale wiąże się z ryzykiem wzrostu raty w przyszłości, co może wpłynąć na budżet kredytobiorcy. Przy wyborze oprocentowania zmiennego warto zrozumieć, jakie czynniki wpływają na zmiany stopy procentowej i jak często się one zmieniają. Doradca finansowy może pomóc w dokonaniu odpowiedniego wyboru, uwzględniając osobiste potrzeby i cele finansowe.

Poniżej znajduje się podsumowanie, wszystkich kosztów kredytu hipotecznego:

To jest koszt wynikający z płacenia odsetek od pożyczonej kwoty kredytu. Oprocentowanie może być stałe lub zmienne, a jego wysokość zależy od aktualnych stóp procentowych na rynku oraz od marginesu narzucanego przez bank.
Banki często pobierają prowizję za przyznanie kredytu. Prowizja ta może być wyrażona w procentach od kwoty kredytu lub jako stała opłata. Prowizja kredytowa może znacząco wpłynąć na całkowity koszt kredytu.
Kredytobiorcy często są zobligowani do wykupienia różnych rodzajów ubezpieczeń, takich jak ubezpieczenie na życie, ubezpieczenie od utraty pracy czy ubezpieczenie nieruchomości. Koszty tych ubezpieczeń są często wliczane w raty kredytu.
Związane z procesem zakupu nieruchomości i zawiązywania umowy kredytowej, obejmują opłaty notarialne za sporządzenie aktu notarialnego oraz opłaty sądowe związane z rejestracją hipoteki.
Banki często wymagają przeprowadzenia ekspertyzy nieruchomości, która określa jej wartość. Te koszty również obciążają kredytobiorcę.
W przypadku przedterminowej spłaty kredytu hipotecznego banki mogą pobierać opłaty za utracone odsetki lub innych rodzajów kary.
Oprócz wymienionych powyżej kosztów mogą pojawić się również dodatkowe opłaty, takie jak opłata za przyspieszenie procesu kredytowego lub opłata za zmianę warunków umowy kredytowej.

Koszty kredytu hipotecznego mogą być znaczące, dlatego ważne jest, aby dokładnie przeanalizować i porównać oferty różnych banków przed podjęciem decyzji o zaciągnięciu kredytu. Warto także rozmawiać z bankiem i prosić o jasne wyjaśnienie wszystkich kosztów, aby uniknąć nieporozumień w przyszłości.

Na co zwracać uwagę przy wyborze kredytu hipotecznego?

Oto krótki poradnik, tłumaczący etapami na co zwracać uwagę podczas wyboru kredytu hipotecznego:

Porównaj oferty banków: Przed podjęciem decyzji o kredycie hipotecznym warto dokładnie porównać oferty różnych banków. Zwracaj uwagę na oprocentowanie, prowizje, koszty ubezpieczeń oraz innych dodatkowych opłat.
Wybierz odpowiedni rodzaj kredytu: Zastanów się, jaki rodzaj kredytu hipotecznego najlepiej odpowiada twoim potrzebom. Czy potrzebujesz kredytu na zakup nieruchomości, budowę domu, remont, czy może inny cel?
Określ swoją zdolność kredytową: Przed ubieganiem się o kredyt hipoteczny oszacuj swoją zdolność kredytową. Banki oceniają ją na podstawie twoich dochodów, zobowiązań finansowych i innych czynników. Upewnij się, że jesteś w stanie spłacać raty kredytu.
Znajdź najkorzystniejsze oprocentowanie: Oprocentowanie kredytu hipotecznego ma duże znaczenie. Szukaj oferty z konkurencyjnym oprocentowaniem, które pozwoli zaoszczędzić na kosztach odsetek.
Przyjrzyj się warunkom spłaty: Zorientuj się, jakie są dostępne okresy spłaty kredytu. Czy preferujesz krótszy okres spłaty, aby jak najszybciej spłacić kredyt, czy dłuższy okres, aby obniżyć wysokość rat?
Zadbaj o wkład własny: Upewnij się, że masz wystarczający wkład własny, który bank wymaga, zazwyczaj nie mniej niż 20% wartości nieruchomości.
Zrozum warunki umowy: Przeczytaj uważnie warunki umowy kredytowej i zapytaj o wszelkie niejasności. Upewnij się, że rozumiesz, co podpisujesz.
Przyjrzyj się kosztom dodatkowym: Zorientuj się, jakie są dodatkowe koszty związane z kredytem, takie jak opłaty notarialne, ubezpieczenia i inne.
Konsultuj się z ekspertem: Warto skonsultować się z doradcą finansowym lub ekspertem kredytowym, który pomoże ci wybrać najlepszą ofertę i dostosować ją do twoich potrzeb.
Planuj na przyszłość: Rozważ, jak kredyt hipoteczny wpłynie na twoją sytuację finansową w przyszłości. Zastanów się, czy jesteś gotów na zobowiązanie na długi okres czasu.

Podczas wyboru kredytu hipotecznego ważne jest, aby podejść do tego procesu z rozwagą i starannością. Wybór kredytu to ważna decyzja finansowa, która ma wpływ na twoją przyszłość, dlatego warto poświęcić czas na dokładne zrozumienie warunków i znalezienie najlepszej oferty.

Rządowy program Bezpieczny kredyt 2%

Program „Bezpieczny kredyt 2%” to rządowy program uruchomiony przez Ministerstwo Rozowju i Technologii przy współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego (BGK), która ma na celu wspieranie osób młodych w zakupie swojego pierwszego mieszkania. BGK pomaga beneficjentom programu w spłacie rat hipotecznych, i tym samym uzyskania własnego M.

Kto może ubiegać się o “Bezpieczny kredyt 2%”?

Kredyt może być udzielany osobom do 45. roku życia, które nie posiadają ani nie mieli wcześniej swojego mieszkania, domu ani spółdzielczego prawa do lokalu lub domu.
W przypadku małżeństwa lub rodziców posiadających co najmniej jedno wspólne dziecko, przynajmniej jedna z tych osób musi spełnić wymaganie dotyczące wieku.

Wysokość kredytu:

Maksymalna kwota kredytu, jaką jedna osoba może otrzymać w ramach programu “Bezpieczny kredyt 2%”, wynosi 500 000 złotych.
W przypadku małżeństwa lub rodziców z dzieckiem maksymalna kwota kredytu to 600 000 złotych.
Program umożliwia uzyskanie kredytu na zakup mieszkań zarówno z rynku pierwotnego, jak i wtórnego, a nie obowiązuje limit cen za 1 metr kwadratowy mieszkania.

Dopłata:

W ramach programu “Bezpieczny kredyt 2%”, kredytobiorcy otrzymują dopłatę do rat kredytu mieszkaniowego.
Dopłata jest różnicą między stałą stopą oprocentowania kredytu ustaloną na podstawie średniego oprocentowania kredytów o stałej stopie w bankach kredytujących, a oprocentowaniem kredytu w wysokości 2%.
Dopłata jest przyznawana przez okres 10 lat, co przyczynia się do obniżenia kosztów kredytu hipotecznego.

Program “Bezpieczny kredyt 2%” ma na celu ułatwienie młodym osobom dostępu do własnego mieszkania, zapewniając preferencyjne warunki kredytu oraz dodatkowe wsparcie finansowe w postaci dopłat do rat. Warunki programu mogą się różnić w zależności od kraju lub instytucji finansowej prowadzącej ten program. Warto skonsultować się z odpowiednimi źródłami, aby uzyskać szczegółowe informacje na temat dostępności i warunków “Bezpiecznego kredytu 2%” w danym regionie.

Poniżej znajdują się praktyczne przykłady, tego jak ma działać rządowy program Bezpieczny Kredyt 2%. Zamieszczone grafiki zostały pobrane z oficjalnej strony Ministerstwa Rozwoju i Technologii.